De eerste keer dat er legionella is vastgesteld, is in 1976.
Na een bijeenkomst van Amerikaanse legerveteranen bleken er 221 personen een longontsteking te hebben opgelopen waarvan 34 uiteindelijk overleden. Na maandenlang onderzoek bleken een bepaalde soort bacteriën hiervan de oorzaak te zijn.
Deze soort bacteriën kreeg toen de naam Legionella en de ziekte werd Legionellose of veteranenziekte genoemd.
Hoewel onbekend, was de bacterie niet nieuw. In bewaard materiaal van eerdere epidemieën en ziektegevallen met een onbegrepen longontsteking kon worden aangetoond dat Legionella de oorzaak was.
In Nederland is de ziekte Legionellose voor het eerst op grote schaal vastgesteld in een grote epidemie in 1999.
Voor die tijd waren er al wel enkele individuele gevallen vastgesteld; met name in ziekenhuizen. Dit betroffen, tussen 1977 en 1986 maar een aantal gevallen per jaar.
In 1986 adviseerde de Gezondheidsraad om warmwaterinstallaties op 60ºC af te stellen en werd een meldingsplicht geadviseerd voor Legionellose.
Deze meldingsplicht resulteerde in een sijging van het aantal meldingen naar ongeveer 45 patiënten per jaar, tussen 1986 en 1999. Het is echter aannemelijk dat dit een onderrapportage is, mede door onderdiagnose te wijten aan de onbekendheid van Legionellose.
Westfriese Flora
Tijdens de Westfriese Flora in Bovenkarspel, eind februari 1999, werden ongeveer 250 bezoekers ziek, waarvan er 32 zijn overleden.
In die tijd was er bij artsen weinig tot geen bekendheid met Legionella. Veel zieken werden hierdoor in eerste instantie zonder behandeling naar huis gestuurd. Na veel aandringen werden deze zieken uiteindelijk opgenomen in het ziekenhuis.
De artsen hebben hier intensief onderzoek verricht omdat bleek dat deze patiënten erg snel “instabiel” bleken. Een nog niet gevalideerde test van een assistent in opleiding in de microbiologie gaf de oorzaak aan: Legionella pneumophila.
Daarna is uit onderzoek onder de patiënten vastgesteld waar de bron zich bevond. Het bleek een whirlpool te zijn op de Westfriese Flora in Bovenkarspel. Toen dit eenmaal was vastgesteld kon nationaal een oproep gedaan worden om mensen die hier aanwezig waren en zich ziek voelden te laten testen op legionella.
Hierdoor is het aantal doden beperkt gebleven.
Van de mensen die het hebben overleefd, kampen er echter velen nog steeds met een verminderde gezondheid. Legionella tast namelijk naast de longen ook andere organen aan.
Veel slachtoffers zijn (deels) afgekeurd en kunnen nog steeds niet hun leven oppakken zoals het voor de ziekte was.
Na de epidemie tijdens de Westfriese Flora is het onderzoek en de wetgeving met betrekking tot het voorkomen van de ziekte in een stroomversnelling geraakt,
wat in 2002 resulteerde in tijdelijke wetgeving met betrekking tot legionellapreventie.
Door voortschrijdend onderzoek door onder andere TNO en de RIVM zijn nieuwe regels opgesteld. Dit heeft geresulteerd in de nieuwe Drinkwaterwet die in juni 2011 van kracht is geworden.
In de tussentijd is, onder andere door de Stichting Veteranenziekte,
geprobeerd betrokken partijen, zoals gebouweigenaren, zorgaanbieders, bouwbedrijven, e.d., bewust te maken van de risico’s van legionella en van de noodzaak om maatregelen te nemen om legionellabesmettingen te voorkomen.
Nog steed is er een toename van het aantal meldingen van besmet water en gevallen van Legionellose te bespeuren.
Volgens sommige partijen toont dit aan dat de wetgeving niet effectief is. Dit is echter een misvatting; de toename van het aantal meldingen komt juist door de grotere bekendheid van legionella en modernere detectiemethoden.
Daarnaast nemen ook het aantal “luxe installaties”, zoals koeling en whirlpools in Nederland toe en worden gebouwen beter geïsoleerd en vaker voorzien van vloerverwarming, waardoor koudwaterleidingen meer kans hebben om ongewenst te worden opgewarmd.
In 2006 vond er wederom een grote besmetting plaats waarbij 31 mensen ziek werden, waarvan er 3 zijn overleden.
De veroorzaker was een koeltoren bij Amsterdam Centraal station, waarvan al bekend was dat het onderhoud achterstallig was.
Omdat in 2006 voldoende bekendheid was betreffende het fenomeen Legionella en hoe het te voorkomen is, werden door de rechtbank de partijen die wisten dat er onderhoud gepleegd moest worden en dit hadden nagelaten, veroordeeld tot celstraf en boetes.
In 2006 was er buiten de koeltoren ook een piek in de jaarlijkse geregistreerde gevallen van Legionellose te bespeuren.
Het vermoeden bestaat dat dit verband houdt met een aantal hittegolven en een aantal zeer natte maanden. Dit verband wordt nog wetenschappelijk onderzocht.